W czasie II wojny światowej Pustków (Generalne Gubernatorstwo, dystrykt krakowski) znajdował się w obrębie poligonu wojskowego SS Truppenubungsplatz Sud. Poligon ten rozciągał się na długości 25 km i szerokości 20 km między Brzeźnicą, Sędziszowem a linią kolejową Dębica–Mielec. Była to baza szkoleniowa oddziałów niemieckich przed wyruszeniem na front lub przeorganizowania jednostek rozbitych na froncie. Część poligonu była także wykorzystana jako baza doświadczalna broni V2.

Na terenie Pustkowa w czasie wojny istniało kilka obozów. W 1940 roku obok stacji kolejowej Kochanówka został założony obóz dla jeńców francuskich i robotników żydowskich. Obóz dla Żydów istniał od 1940 roku do 23 lipca 1944. Jednorazowo znajdowało się w nim około 2 tysięcy więźniów, zaś po rozbudowie obozu 4,5 tysiąca osób. Z kolei obóz dla jeńców radzieckich istniał od października 1941 do 1942 roku. Z pięciu tysięcy jeńców ocalało zaledwie kilkudziesięciu.

Obóz pracy dla Polaków istniał tu od września 1942 – w miejsce zlikwidowanego obozu radzieckiego – do 27 lipca 1944. Jesienią 1942 wybuchła w obozie epidemia czerwonki i tyfusu plamistego. Z 1400 więźniów przeżyło niespełna 400. Braki szybko uzupełniano kolejnymi transportami więźniów. Wykonywali oni prace na budowach (m.in. przy rozbudowie poligonu SS), zatrudniani byli także przy pracach w warsztatach rzemieślniczych na terenie obozu. W lipcu 1944 więźniowie zostali ewakuowani do Ravensbruck i Oranienburga.

Szacuje się, że w obozach w Pustkowie w czasie wojny zginęło około 15 tysięcy ludzi, w tym około 7 tysięcy Żydów, 5 tysięcy jeńców radzieckich i około 3 tysięcy Polaków. Do dnia dzisiejszego zachowały się pozostałości obozu na Górze Śmierci wznoszącej się nad byłym obozem, gdzie palone były zwłoki zamordowanych więźniów. Obecnie znajduje się tam pomnik, pozostałość paleniska oraz komora gazowa. Ponadto w budynku Zespołu Szkół w Pustkowie Osiedlu powstała izba pamięci poświęcona pomordowanym w obozie.

• Stanisława Imiołek
• Wiktor Woźniak