Poznań-Żabikowo | |||||
Więzienie Policji Bezpieczeństwa i Wychowawczy Obóz Pracy stanowiły kontynuację zlikwidowanego aresztu i obozu w Forcie VII w Poznaniu. Obóz budowany był przez oddział roboczy więźniów Fortu VII od lata 1943, został przekazany do użytku w marcu 1944. W kwietniu 1944 w Forcie VII przebywało 750 więźniów, wtedy komendant Reinhold Hans Walter wraz z całą załogą liczącą od 80 do 100 esesmanów przeniósł się do Żabikowa. Obóz mieścił się w ośmiu drewnianych barakach na terenie byłej cegielni. Otoczony był podwójnym ogrodzeniem z drutu kolczastego pod wysokim napięciem oraz wieżami strażniczymi. Obóz był podzielony na oddział więźniów politycznych i oddział więźniów karnych, poza tym w oddzielnym baraku mieszkało od 100 do 250 kobiet. W obozie przebywali głównie więźniowie narodowości polskiej, oprócz nich sowieccy jeńcy wojenni i obywatele innych państw. Przeciętny stan wynosił dwa tysiące osób. Więźniowie pracowali na terenie obozu lub byli wywożeni do prac poza obozem (do zakładów H. Cegielskiego w Poznaniu, do huty szkła w Antoninku, do majątków rolnych, do budowania betonowych pasów startowych lotniska na Ławicy i kopania schronów przeciwlotniczych). Więzienie Policji Bezpieczeństwa było przejściowym miejscem odosobnienia, w którym warunki pobytu nie różniły się od warunków pobytu w obozach koncentracyjnych. Okres osadzenia więźnia trwał przeciętnie od kilku dni do kilku tygodni. Więźniów wywożono do obozów koncentracyjnych. Pierwszy ich transport trafił do KL Auschwitz, następne do Gross-Rosen, Mauthausen, Sachsenhausen, Ravensbrueck. Łącznie obóz opuściło 28 transportów. O osadzeniu w Żabikowie decydowało przede wszystkim oskarżenie gestapo o działalność wrogą wobec Rzeszy. Więźniów przetrzymywano na okres śledztwa i przesłuchań, tutaj czekali też na wydanie lub wykonanie wyroku. Więźniowie umierali w obozie na skutek głodu, chorób (brak jakiejkolwiek opieki lekarskiej), znęcania się, bicia i tortur stosowanych przez załogę. Przeprowadzano pojedyncze i zbiorowe egzekucje w obozie i poza obozem. Między innymi rozstrzelano żołnierzy z Pomorskiego i Poznańskiego Okręgu Armii Krajowej, członków Szarych Szeregów, a także grupę działaczy Polskiej Partii Robotniczej. Zwłoki wywożono z obozu do Poznania i palono w krematorium Collegium Anatomicum. Ewakuacja obozu w Żabikowie zaczęła się 20 stycznia 1945. Więźniów wyprowadzono i skierowano pieszo do obozu w Sachsenhausen, a sam obóz został podpalony. Na terenie obozu znajduje się Muzeum Martyrologiczne, które zostało założone w 1976. Przestrzeń muzealna obejmuje budynek baraku poobozowego i pozostałości byłej willi komendanta obozu. Na terenie obozu stoją też pomniki martyrologii Polaków, Żydów, obywateli byłego Związku Sowieckiego oraz innych narodowości. | |||||