Zapomniane Obozy

Strona archiwalna

 
Smukała

Obóz przejściowy dla wysiedlonych został utworzony we wsi Smukała pod Bydgoszczą (obecnie północno-zachodnia dzielnica miasta) 1 września 1941. Został zlikwidowany 20 lutego 1943. Początkowo podlegał Centrali Przesiedleńczej w Gdańsku, a następnie został przejęty przez gestapo. Między październikiem 1941 a styczniem 1942 był podporządkowany komendantowi obozu Stutthof. Od września 1942 był filią obozu w Potulicach. Mieścił się na terenie byłej fabryki "Karbid Wielkopolski". Przeciętnie w obozie przebywało trzy tysiące Polaków. Ogółem przez obóz przeszło ponad cztery tysiące osób. W obozie osadzano całe rodziny wysiedlonych, głównie rolników z dawnych powiatów: świeckiego, grudziądzkiego, brodnickiego, toruńskiego, tucholskiego, kartuskiego oraz bydgoskiego. Więźniów po przybyciu do obozu selekcjonowano: zdolnych do pracy w wieku od 14 do 60 lat wywożono na roboty przymusowe, chorych, starców i kobiety z dziećmi zatrzymywano w obozie. Więźniowie mieszkali w trzech nieogrzewanych magazynach fabrycznych, w murowanej szopie i w oborze razem z bydłem. Spali na betonowej posadzce. Niemowlęta raz w tygodniu otrzymywały filiżankę chudego mleka. Śmiertelność w obozie była wysoka, zwłaszcza zimą 1942 z powodu epidemii tyfusu, jak również z powodu zakazu wysyłania chorych dzieci do szpitala w Bydgoszczy. Ogółem w obozie zmarło 700 osób, w tym ok. 140 dzieci w wieku do dwóch lat. Więźniowie pracowali przy wyrębie lasu i segregacji drewna. W obozie miały miejsce dwie egzekucje za próbę ucieczki. Po likwidacji obozu w lutym 1943 więźniów przekazano do obozu w Potulicach.

Od 1970 na Starym Cmentarzu stoi głaz i tablica pamiątkowa na grobie ok. 60 pochowanych tu ofiar obozu w Smukale. Na terenie byłego obozu od 1990 roku znajduje się tablica pamiątkowa wmurowana we frontową ścianę gmachu Okręgowego Ośrodka Dokształcania Zawodowego, natomiast w kościele Przemienienia Pańskiego na ścianie zewnętrznej w 1994 została wmurowana tablica poświęcona ofiarom obozu.

świadkowie
 
Dom Spotkan z Historią Ośrodek Karta Ośrodek Karta EACEA