Zapomniane Obozy

Strona archiwalna

 
Pomiechówek

Obóz karno-śledczy mieścił się w Forcie III koło szosy z Modlina do Pomiechówka. W Forcie III początkowo mieścił się obóz-getto dla Żydów. Po wymordowaniu wszystkich Żydów jesienią 1941 Niemcy przeprowadzili prace budowlane i adaptacyjne na terenie fortu i przystosowali go na potrzeby więzienia, do którego zaczęto przywozić Polaków. Pierwsze wiarygodne informacje o istnieniu w forcie więzienia gestapo pochodzą z początków 1943 roku. W obozie osadzano więźniów politycznych i kryminalnych, Polaków, obywateli polskich pochodzenia żydowskiego, Rosjan, Ukraińców, Węgrów. Wiosną 1943 do Pomiechówka przywieziono grupę 40 więźniów z obozu w Działdowie. Trzymano ich w ścisłej izolacji i prawdopodobnie wszystkich zamordowano. W kwietniu 1943 umieszczono w Forcie III 400-osobową grupę mieszkańców wsi Nowe Budy, Bieliny, Zamość, Górki, Narty, z czego 153 osoby zostały powieszone. 31 maja 1943 powieszono w obozie 49 osób, a w lutym 1944 - 190 więźniów. Więźniowie umierali masowo na skutek głodu, tortur, bicia w śledztwie i chorób, zwłaszcza tyfusu.

Więzienie w Forcie III zajmowało ok. 5 hektarów. Wokół dziedzińca półkolem rozmieszczonych było 10 podziemnych cel głównych. Były to pomieszczenia o długości ok. 10 metrów i szerokości 8 metrów, wyłożone posadzką cementową. W celach panowała ogromna ciasnota, na 80 m kw. przebywało stu ludzi. W nieprzystosowanych i przepełnionych pomieszczeniach panowała duchota, więźniowie mdleli i dusili się z braku powietrza. Każdego dnia wynoszono z cel kilka lub kilkanaście zwłok. Jednorazowo w więzieniu przebywało ok. 800-1000 ludzi. Rotacja więźniów była bardzo duża. Po zakończeniu śledztwa więźniowie byli wysyłani do obozów Mauthausen-Gusen, Stutthof, Auschwitz i innych albo mordowani w masowych egzekucjach, w przypadku skazania na karę śmierci przez sądy doraźne policji. Zaplecze fortu zwane przez więźniów "górką" było miejscem takich masowych egzekucji. W forcie zmarło prawdopodobnie od dwóch do czterech tysięcy więźniów. Do tego trzeba dodać ok. dwa tysiące zamordowanych w egzekucjach odbywających się "na górce".

W czasie Powstania Warszawskiego urządzono tutaj obóz dla powstańców i schwytanych w łapankach mieszkańców Warszawy. W styczniu 1945 podczas likwidacji aresztu pozostali przy życiu więźniowie zostali zamordowani.

Po wojnie Fort III zachował się w bardzo dobrym stanie dzięki wojsku, które używało go jako magazyn i nie dokonywało większych przeróbek. Zachowały się pozostałości ogrodzenia z drutu kolczastego i wież wartowniczych; istnieją pomieszczenia, gdzie trzymano i torturowano więźniów. Miejsce po dawnym obozie nie jest jednak dostępne dla osób z zewnątrz i nie jest upamiętnione. O historii Fortu III przypomina Izba Pamięci urządzona w miejscowej szkole podstawowej oraz wzniesiony koło szkoły pomnik.

świadkowie
 
Dom Spotkan z Historią Ośrodek Karta Ośrodek Karta EACEA